میگرن چیست؟
میگرن عارضه ای است که به واسطه حمله های مکرر سردردهای شدید شناخته می شود. سردرد میگرنی موجب احساس دردهای تپنده و ضربانی و معمولاً در یکی از طرفین سر می شود. این سردردها معمولاً با تهوع، استفراغ و حساسیت بسیار شدید نسبت به نور و صدا همراه است. حمله های میگرنی معمولاً بین چهار ساعت تا سه روز به طول می انجامند. سردردهای میگرنی که برخی اوقات با سردردهای عصبی و یا سینوسی اشتباه گرفته می شوند آن قدر شدیدند که موجب اختلال در خواب، کار و سایر فعالیت های روزانه فرد مبتلا می شوند. این حمله ها ممکن است چنیدین بار در هفته و یا ندرتاً و در حد یکی دو دفعه در سال بروز یابند.
تقریباً 30 میلیون امریکایی به میگرن مبتلا هستند. میگرن در میان افراد 25 تا 55 ساله شیوع بیشتری دارد، گرچه ممکن است کودکان و نوجوانان نیز به سردردهای میگرنی مبتلا شوند. میگرن در زنان نسبت به مردان تقریباً سه برابر شیوع بیشتری دارد. تقریباً از هر 5 زن، یکی و از هر 16 مرد یک نفر از میگرن رنج می برند.
انواع میگرن
میگرن عادی (common migraine)
میگرن عادی که میگرن بدون نقطه های نورانی هم نامیده می شود، رایج ترین نوع میگرن است. تقریباً 80% از افراد مبتلا به میگرن به این نوع میگرن مبتلا هستند. دیدن اشعه های نورانی در این نوع میگرن با سردرد همراه نیست. خستگی، تغییر خلق، اضطراب و عصبانیت و آشفتگی ذهنی به همراه علائم احتمالی دیگر در این نوع میگرن بروز می یابد.
میگرن کلاسیک (classic migraine)
این نوع میگرن که میگرن به همراه دیدن نقطه های نورانی نیز نامیده می شود، تقریباً در یک پنجم از بیماران مبتلا به میگرن بروز می یابد. علائم بصری و نقطه های نورانی اغلب قبل از شروع سردرد آغاز می شوند اما ممکن است در حین ابتلا به سردرد و یا بعد از بهبود آن نیز وجود داشته باشند. بیماران مبتلا به این نوع میگرن اکثراً نقطه های نورانی که خاموش و روشن می شوند،خط های زیگزاگی و یا نقطه هایی سیاه می بینند. در این نوع میگرن علائمی نظیر کرختی، دشواری در تکلم، وزوز گوش، احساس استشمام بو یا عطری عجیب و یا حس مزه ای عجیب در دهان نیز ممکن است وجود داشته باشد.
میگرن قاعدگی (menstrual migraine)
این نوع میگرن به تغییر سطح استروژن در هنگام چرخه قاعدگی زن مربوط است. حدود 60 تا 70 درصد از سردردهای میگرنی زنان مبتلا به این بیماری، با چرخه قاعدگی آنها در ارتباط است.
میگرن شکمی (abdominal migraine)
میگرن شکمی به درد شدید شکمی، حالت تهوع و استفراغ اطلاق می شود که ممکن است تا 72 ساعت ادامه داشته باشد. این نوع میگرن معمولاً در کودکان دیده می شود، به خصوص در کودکانی که سابقه خانوادگی ابتلا به میگرن دارند. کودکانی که به میگرن شکمی مبتلا هستند معمولاً در بزرگسالی به سردردهای میگرنی کلاسیک مبتلا می شوند.
میگرن شبکیه ای (retinal migraine)
که میگرن چشمی هم نامیده می شود، با از دست دادن نسبی یا کلی دید یکی از چشم ها همراه است که ممکن است یک ساعت یا کمتر به طول بینجامد. این نوع میگرن همیشه با سردرد همراه نیست.
میگرن خانوادگی همی پلژی(familial hemiplegic migraine)
این نوع میگرن، یک بیماری بسیار نادر وراثتی است که می تواند در اثر نقش یک یا چند کروموزوم ایجاد شود. در میگرن همی پلژی یکی از طرفین بدن در حین حمله های میگرنی فلج حرکتی موقتی و یا کرختی پیدا می کند.
میگرن شریان بازیلر(basilar artery migraine)
این نوع میگرن خود را در قالب سردردی که معمولاً در قسمت پشت سر احساس می شود نشان می دهد. این نوع میگرن با دیدن نقطه های نورانی و سرگیجه، گیجی، مشکل در نکلم، تغییر در شنوایی، و اختلالات دیداری همراه است. این نوع میگرن معمولاً با تغییرات هورمونی در ارتباط است و بیشتر در افراد جوان دیده می شود.
میگرن افتالموپلژیک(ophthalmoplegic migraine)
این نوع میگرن، به درمان اورژانسی نیاز دارد. بیماران در این نوع میگرن به از کار افتادگی نسبی اعصاب دخیل در حرکات چشم دچار می شوند.
میگرن حالتی (status migraine)
این نوع میگرن نیز نوع نادری است که با سردرد بسیار شدیدی همراه می باشد. سردردی که بیش از 72 ساعت به طول می انجامد. معمولاً برای برطرف کردن علائم این نوع میگرن به بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد بود.
میگرن تغییر یافته و یا مزمن (transformed or chronic migraine)
این میگرن نوع مزمن سردردهای روزانه است. این نوع میگرن زمانی روی می دهد که میگرن فرد به سردردهای همیشگی مستمری تبدیل می شود که گاهاً با علائم شدید میگرن همراه است.
سؤالات رایج درباره میگرن و سردرد
- 1. آیا میگرن ارثی است؟
بله، میگرن در خانواده ها به صورت ارثی منتقل می شود. از هر 5 فرد مبتلا به میگرن، 4 نفر سابقه خانوادگی ابتلا به میگرن دارند. در صورتی که یکی از والدین سابقه ابتلا به میگرن داشته باشد، فرزند او 50% شانس ابتلا خواهد داشت و اگر هر دوی والدین به میگرن مبتلا باشند، ریسک ابتلای فرزند آنها به 75% خواهد رسید.
- 2. آیا می توان از ابتلا به میگرن جلوگیری کرد؟
بله، می توان بسامد حمله های میگرنی را از طریق شناسایی محرک های میگرن و سپس پرهیز از آنها کاهش داد. می توان الگوهای سردرد را بررسی کرده و متوجه شد که چه عواملی موجب بروز حمله ها می شوند. یادآوری غذاهایی که قبل از بروز حمله میگرن مصرف شده می تواند در شناسایی محرک های شیمیایی به فرد کمک نماید.
مدیریت اضطراب و استرس به همراه تمرینات ریلکسیشن نیز می تواند شدت حمله های میگرنی را کاهش دهد.
زنانی که معمولاً قبل از شروع قاعدگی ماهانه خود به حمله های میگرنی دچار می شوند می توانند درمان های بازدارنده را یاد گرفته و آنها را قبل از شروع سیکل خود انجام دهند.
در ضمن به نظر می رسد افراد مبتلا به میگرن زمانی که برنامه غذایی و استراحت منظم و کافی داشته باشند کمتر به حمله های میگرنی مبتلا می شوند.
انجام حرکات ورزشی منظم –به طور مللایم و سبک- نیز می تواند در جلوگیری از بروز حمله های میگرنی مفید واقع شود.
- چه داروهایی موجب بروز سردردهای بازگشتی می شوند؟
بسیاری از داروهای مسکنی که معمولاً استفاده می شوند، زمانی که به مقدار زیاد مصرف گردند، می توانند موجب بروز سردردهای بازگشتی شوند. داروهایی که زمانی بی خطر پنداشته می شدند، اکنون به متهم های اصلی مبدل شده اند. این داروها عبارتند از:
- آسپیرین
- داروهایی که برای درمان های سینوسی تجویز می شوند
- استامینوفن
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
- داروهای خواب آور
- کدئین و داروهایی که حالت مخدر دارند
- داروهای رایجی که برای رفع سردرد مصرف می شوند و حاوی کافئین هستند
- ارگوتامین
- ترکیبات بوتالبیتال
گرچه مصرف هفتگی مقادیرکم این داروها بی خطر و مؤثر است، استفاده مستمر از آنها می تواند به سردردهای خفیفی تبدیل شود که هیچ وقت بیمار را رها نمی کنند.
- 4. آیا آلرژی می تواند موجب بروز سردردهای میگرنی شوند؟
این یک باور غلط است که آلرژی موجب بروز سردرد می شود. با این حال، آلرژی می تواند به پر شدن سینوس ها منجر شود که این امر باعث سردرد خواهد شد. در صورتی که به آلرژی مبتلا هستید، درمان آلرژی شما، سردردتان را مرتفع نخواهد کرد. دو عارضه موجود باید به طور جداگانه درمان شوند. برای اطمینان از انتخاب روش درمانی درست، به پزشک مراجعه کنید.
- 5. آیا سردرد کودکان با رشد آنها برطرف خواهد شد؟
با بزرگ تر شدن فرزند شما، سردردهای او هم کاهش خواهد یافت. ممکن است در برخی نیز سردردها مرتفع شوند اما سال ها بعد بازگردند. در سال های اول دبیرستان، بسیاری از پسرانی که به میگرن مبتلا هستند بهبود می یابند، اما دردختران بسامد حمله های میگرنی با افزایش سن به خاطر تغیرات هورمونی بیشتر می شود. در دختران بالغ، ابتلا به میگرن 3 برابر بیشتر از پسران است.
- 6. چه غذاهایی موجب بروز حمله های میگرنی می شوند؟
برخی از غذاهای رایج، نوشابه ها و افزودنی ها در بروز حمله های میگرنی نقش دارند. از جمله این مواد می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- پنیر و غذاهای حاوی تیرامین. تیرامین ماده ای است که به طور طبیعی در برخی مواد غذایی موجود می باشد. این ماده با تجزیه پروتئین در مواد غذایی مانده ایجاد می شود. به طور کلی هر چه مواد غذایی حاوی پروتئین، مانده تر باشد، میزان تیرامین آن هم بالاتر خواهد رفت. میزان تیرامین موجود در پنیرها به عوامل متعددی از جمله تازگی، تخمیر و روش فرآوری آنها بستگی دارد. تیرامین در شراب قرمز، نوشابه های الکلی و برخی از گوشت های فرآوری شده وجود دارد.
- الکل. زمانی که فردی الکل مینوشد، جریان خونی که به سمت مغز او می رود افزایش می یابد. شراب قرمز، آبجو، ویسکی و شامپاین رایج ترین نوشابه های الکلی هستند که عامل بروز سردردهای میگرنی تشخیص داده شده اند.
- افزودنی ها. نگهدارنده ها یا همان افزودنی ها که در برخی غذاها موجود هستند موجب بروز حمله های میگرنی می شوند. افزودنی ها، نیترات ها و نیتریت ها موجب گشاد شدن رگ های خونی می شوند و همین امر موجب بروز سردرد در برخی افراد می گردد.
- غذاهای سرد. غذاهای سردی مثل بستنی هم می تواند در برخی افراد موجب سردرد بشود. این اتفاق زمانی که دمای بدن فرد به دلیل هوای گرم و یا انجام حرکات ورزشی بالا رفته باشد، محتمل تر است. دردی که در اثر مصرف غذاهای سرد ایجاد می شود بین 25 تا 60 ثانیه اوج می گیرد و بین چند ثانیه تا یکی دو دقیقه ادامه می یابد. بیش از 90% از افراد مبتلا به میگرن از حساسیت خود نسبت به بستنی یا مواد غذایی سرد شکایت می کنند.
- 7. کافئین سردرد را کاهش می دهد یا خود موجب بروز سردرد می شود؟
کافئین هم می تواند برای بیمار مبتلا به سردرد مفید باشد و هم مضر. کافئین یکی از مواد تشکیل دهنده بسیاری از داروهایی است که برای درمان سردرد تجویز می شوند. افزودنی های کافئینی تا 40% در درمان سردرد مؤثرتر از سایر داروها هستند. به علاوه کافئین به بدن کمک می کند داروهای مصرفی را سریعتر جذب نماید و نتیجتاً سردرد سریع تر بهبود یابد.
علیرغم تأثیر مثبتی که داروهای حاوی کافئین می توانند برای فرد داشته باشند، باید دانست داروهای حاوی کافئین در کنار مصرف زیاد مواد غذایی کافئین دار (به صورت قهوه، چای یا شکلات) می تواند فرد را د رمقابل ابتلا به سردردهای بازگشتی آسیب پذیرتر کند.
- 8. آیا می توان از ابتلا به سردردهای میگرنی اجتناب کرد؟
سردرد می تواند عذابی غیرقابل وصف برای فرد ایجاد کند. اما نباید در مقابل آن تسلیم شد. اقداماتی وجود دارد که می تواند از بروز حمله های میگرنی ممانعت کند. در اینجا به برخی از این اقدامات اشاره می کنیم:
- پیروی از برنامه درمانی مخصوص خودتان. از مصرف داروهایی که برایتان تجویز نشده جداً بپرهیزید.
- استرس های احساسیتان را کاهش دهید. زمانی را برای کسب آرامش کنار بگذارید و از قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا بپرهیزید. مهارت های ریلکسیشن از جمله تنفس عمیق و شل کردن ماهیچه ها را بیاموزید.
- استرس فیزیک خودتان را کاهش دهید. خواب و استراحت کافی به شما کمک می کند عمیقاً به آرامش برسید به طوری که قادر خواهید بود با استرس های روزی که در پیش دارید مقابله کنید. زمانی که مدتی طولانی مجبور به نشستن هستید، هر از گاهی برخیزید و چند حرکت کششی انجام دهید. به فک، گردن و شانه هایتان استراحت بدهید.
- به طور منظم ورزش کنید. حد اقل سه بار در هفته، هر بار 20 دقیقه ورزش کنید. اما در این کار زیاده روی نکنید!
- وعده های غذایی منظمی داشته باشید. هر روز تقریباً سر ساعت خاصی وعده یا میان وعده غذایی تان را بخورید.
- شب ها خواب کافی داشته باشید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید. سیگار کشیدن هر نوع سردردی را تشدید می کند.
- اگرکم آورده اید، به دنبال کمک باشید. اگر در مقابله با مشکلات زندگی کم آورده اید، با دوست، اعضای خانواده و یا یک مشاور صحبت کنید.
- محرک های سردرد خود را بشناسید. دفترچه یادداشتی تهیه و محرک های سردرد خود را د رآن یادداشت کنید تا بدانید در آینده باید از چه چیزهایی پرهیز نمایید.
- درمان های بازدارنده. این درمان مخصوص زنانی است که قبل از شروع قاعدگی خود به سردردهای میگرنی مبتلا می شوند.
- 9. چه تکنیک هایی برای کسب آرامش وجود دارد؟
ذیلاً به برخی تمرین های ریلکسیشن اشاره می کنیم. اما نخست در محیطی آرام، بدون مزاحمت و موقعیت جسمانی مناسبی قرار بگیرید وسعی کنید نگرانی ها و فکرهای عذاب آور را از خود دور کنید.
- تنفس ریتمیک. در صورتی که تنفس کوتاه و عجولانه ای دارید، آن را با کشیدن نفس های ممتد بهبود ببخشید. دم و بازدم را هر دو با آرامی انجام دهید. زمانی که عمل دم را انجام می دهید به آرامی تا 5 بشمارید و موقع بازدم هم همین کار را انجام دهید. در حین این کار دقت کنید که چطور بدنتان به طور طبیعی به آرامش می رسد. توجه به این نکته، خود در آرامتر شدن شما کمک خواهد کرد.
- نفس عمیق بکشید. نقطه ای فرضی را در جلو نافتان در نظر بگیرید. طوری نفس بکشید که شکمتان به این نقطه برسد. اجازه دهید شکمتان مثل یک بالن پر و خالی شود.
- تصویر سازی تنفس. در محل آرامی قرار بگیرید. همین طور که به تنفس عمیق، منظم و آرام خود ادامه می دهید. تصویری از دم و بازدم خود درذهن تجسم کنید. هوا را تجسم کنید که از سوراخ های بینی تان وارد ریه ها شده، بدنتان را آرام کرده و به آرامی از آن خارج می شود.
- کسب آرامش از طریق موسیقی. تمرین های ریلکسیشن خود را با گوش دادن به موسیقی مورد علاقه تان ترکیب کنید. موسیقی را انتخاب کنید که آرامش بخش باشد.
- ریلکسیشن ذهنی. کسب آرامش از طریق تصورات ذهنی یکی از طرق ریلکسیشن متمرکز است که به شما کمک می کند هماهنگی بیشتری بین ذهن و بدن خود ایجاد نمایید. با خودتان صحبت های مثبت و امیدوارانه بکنید. با تأیید خودتان می توانید افکار منفی را از خود دور کنید. در زیر برخی جملات مثبتی را که می توانید با خودتان تکرار کنید به عنوان نمونه ذکر کرده ایم:
- بی خیال چیزهایی که از کنترل من خارج است!
- من سالم، قوی و مفید هستم.
- هیچ کاری در جهان وجود ندارد که از عهده انجامش برنیایم.
- همه احتیاجات من برآورده خواهد شد.
- من کاملاً و مطلقاً ایمن و سالم هستم.
- من هر روز بیشتر از دیروز قوی و قوی تر می شوم.
