بوپروپیون با نام تجاری ولبوترین، زیبان (Wellbutrin, Zyban) یک داروی ضدافسردگی آتیپیک است که بهعنوان داروی کمک به ترک سیگار نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این دارو با ضدافسردگیهای دیگر که بهطور معمول استفاده میشوند فرق دارد. از ابتدای کشف این دارو بهعنوان ضدافسردگی، از آن بهعنوان دارویی موثر در ترک سیگار نام برده شدهاست. بیش از ۲۰ میلیون از این دارو در سال ۲۰۰۷ فروش رفته و پس از سرترالین، سیتالوپرام و فلوکستین چهارمین ضدافسردگی است که در آمریکا تجویز میشود. این دارو آستانهٔ تحریک تشنج را پایین میآورد و در متون پزشکی از قدرت تشنجزایی آن یاد شدهاست. هر چند در مقادیر توصیه شده میزان ریسک تشنجزایی آن با سایر داروهای ضدافسردگی برابر است. بوپروپیون بهتنهایی داروی ضدافسردگی موثری است اما بیشتر هنگامی که فرد به یک داروی ضدافسردگی جواب کاملی نداده، استفاده میشود. این دارو برخلاف دیگر داروهای ضدافسردگی، باعث افزایش وزن و کاهش میل جنسی نمیشود.
مصرف دارویی
بوپروپیون مهارکنندهٔ بازجذب نوراپینفرین و همچنین آنتاگونیست رسپتور نیکوتینی استیلکولین است. از نظر شیمیایی یک آمینوکینون است. از نظر ساختمانی به محرکهای کاتینون و دیاتیل پروپیون شباهت دارد و بهطور کلی شبیه فنتیل آمینهاست.
تاریخچه
بوپروپیون در سال ۱۹۶۹ کشف و در سال ۱۹۸۵ بهعنوان داروی ضدافسردگی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شد، اما در پی بروز تشنج با مصرف این دارو که در دوزهای ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیگرمی آن رخ داد از بازار جمع آوری شد و در نهایت پس از آنکه متوجه شدند ریسک تشنج وابسته به دوز بالای آن است مجدداً در سال ۱۹۸۹ معرفی و توصیه شد که حداکثر دوز مصرفی آن۴۵۰ میلیگرم در روز باشد. در سال۱۹۹۷، FDA نوع آهستهرهش آن را با نام Zyban بهعنوان داروی ترک سیگار پذیرفت و در سال ۲۰۰۶ انواع آهستهرهش آن را در درمان اختلالات خلقی فصلی توسط FDA تایید کرد.
موارد درمان
افسردگی: بوپروپیون در درمان افسردگی با بسیاری از داروهای متداول بدون آنکه موجب افزایش وزن یا اختلالات جنسی در فرد شود، برابری میکند. این دارو در درمان اختلال پرخوابی و اختلال خستگی در افراد افسرده بیشتر از داروهای مهار کننده بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) اثر دارد. SSRI اندکی بیش از بوپروپیون در درمان افسردگی همراه با اضطراب موثر است، اما در درمان بیماران افسردهای که میزان اضطراب کم یا متوسط دارند میزان اثربخشی هر دو دارو برابر است.
یکی از روشهای روانپزشکان در استفاده از این دارو اضافه کردن آن به داروی بیمارانی است که به SSRI جواب کامل ندادهاند. بهطور مثال اضافه کردن بوپروپیون به سیتالوپرام اثربخشی بیشتری نسبت به تعویض آن دارد و نیز افزودن آن به یک SSRI مانند فلوکستین یا سرترالین باعث ۷۰ تا ۸۰ درصد بهبودی بیشتر نسبت به استفادهٔ تنهای این داروها میشود. بوپروپیون انرژی افرادی را که با مصرف SSRI از توانشان کم شدهاست، افزایش میدهد و همچنین خلق و انگیزش فرد را بالا میبرد. این دارو روی شناخت فرد اثر خوبی دارد و عملکرد جنسی را بهبود میبخشد. افرادی که از بوپروپیون استفاده میکنند، احساس بهتری دارند و آنرا بهتراز داروهای دیگر تحمل میکنند.
اضطراب: این دارو در درمان اجتماع هراسی(Social phobia) و اضطراب همراه با افسردگی مصرف میشود اما در حملات پانیک و آگورافوبیا موثر نیست. میزان ضداضطراب بودن آن با سرترالین و داکسیپن برابر است اما مانند متیل فنیدیت در برخی از بیماران در مصرف با دوز بالا سبب افزایش اضطراب میشود.
قاعدتاً بهعنوان یک ماده محرک روان دارای خاصیت افزایش اضطراب است. این خواص متضاد آن کمتر قابل درک است و در تناقض با دیگر خواص آن قرار میگیرد.
ترک سیگار:بوپروپیون اشتیاق به نیکوتین را کم میکند و از علائم ترک آن میکاهد. پس از ۷ هفته از درمان تنها ۲۷ درصد افرادی که بوپروپیون مصرف کردهاند در مقایسه با ۵۶ درصد آنانی که از پلاسبو استفاده کردند مشتاق سیگار هستند. در همان مطالعه ۲۱ درصد مصرفکنندگان بوپروپیون در مقایسه با ۳۲ درصد ازگروه پلاسبو دچار نوسانات خلقی شدند.
دوره درمان ۷ تا ۱۲ هفته طول میکشد. در ۱۰ روز اول فرد مصرف سیگار را قطع میکند. میزان موثر بودن آن مانند جایگزینی با نیکوتین است. بوپروپیون شانس ترک سیگار را پس از ۳ ماه دو برابر میکند.
اختلالات جنسی: بوپروپیون یکی از معدود ضدافسردگیهایی است که اختلال جنسی ایجاد نمیکند. مطالعات انجام شده نشان میدهد بوپروپیون داروی انتخابی در درمان اختلالات جنسی ناشی از مصرف SSRI است هر چند که این اندیکاسیون درمانی توسط FDA تایید نشدهاست.
موارد منع مصرف
صرع یا مواردی که آستانه تشنج کاهش یابد مانند ترک الکل یا ترک بنزودیازپین
آنورکسی نوروزا یا بولیمیا
تومورهای فعال مغزی
مصرف.MAOI در این مورد باید یک فاصله ۲ هفتهای بین مصرف دو دارو رعایت شود. اختلال کبد، بیماری شدید کلیه و فشار خون بالا افرادی که افکار خودکشی دارند. اطفال بوپروپیون میتواند باعث افزایش تیک در کودکانی که دچار ADHD و سندرم توره هستند، شود.