اپی‌نفرین (آدرنالین، هورمون غده فوق‌کلیوی) یک هورمون و انتقال دهنده عصبی است از دسته کاتکول‌آمینهای درون‌ساز است. این ماده باعث افزایش ضربان قلب، انقباض عروق و انبساط راه‌های هوایی شده و در بروز واکنش جنگ و گریز (Fight or flight) سیستم عصبی سمپاتیک موثر است.
اپی‌نفرین را اولین بار شیمیدان ژاپنی جوکیچی تاکامینه (به ژاپنی: 高峰 譲吉) در سال ۱۹۰۰ کشف کرد و در سال ۱۹۰۱ موفق به استخراج آن از غده فوق کلیوی گوسفند و گاو شد. این ماده اولین بار در سال ۱۹۰۴ به طور مستقل توسط فردریک تولز و هنری دریسدل داکین سنتز شد.
اثرات اپی‌نفرین بر بدن
فشار خون
اپی نفرین یکی از قوی‌ترین داروهای وازوپرسور شناخته شده‌است. اگر یک دوز داروئی از مسیر داخل وریدی تزریق شود اثر مشخص آن افزایش فشار خون است که به سرعت به اوج خود که با دوز تزریق شده متناسب می‌رسد. این افزایش فشار بیشتر سیستولیک است، لذا فشار نبض را هم افزایش می‌دهد. در برگشت فشارخون ممکن است به زیر میزان اولیه برگشته و سپس عادی شود.
افزایش فشار خون به علت اپی نفرین سه جزء دارد:
تحریک مستقیم میوکارد که قدرت انقباض بطن را افزایش می‌دهد (اینوتروپیک مثبت)
افزایش تعداد ضربان قلب (کرونوتروپیک مثبت)
انقباض عروق، به خصوص در مویرگ‌های پوست و حتی در بسیاری از وریدها.
در نتیجه این واکنشها ضربان نبض در ابتدا شتاب گرفته ولی با بالا رفتن فشار خون، با عمل تخلیه جبرانی واگ ضربان کاهش می‌یابد. دوزهای اندک از اپی نفرین (۰٫۱ میلی گرم / کیلوگرم) ممکن است فشار خون را کاهش دهند. این اثر کاهنده از دوزهای اندک به علت حساسیت بیشتر گیرنده‌های بتا-۲وازودیلاتور به اپی‌نفرین نسبت به گیرنده‌های آلفای وازوکانستریکتور است.
اثرات بر قلب
اپی نفرین یک محرک قوی قلبی است. گیرنده‌های بتا-۱، بتا-۲، بتا-۳ و آلفا در قلب وجود دارند. اثر اپی‌نفرین با تاثیر مستقیم روی گیرنده‌های بتا-۱ میوکارد و سلولهای ضربان‌ساز است. اثر ایجاد شده افزایش ضربان، کوتاه شدن و قدرتمندتر شدن سیستول و افزایش برون‌ده قلب است. در برابر کار قلب و مصرف اکسیژن قلب بالا می‌رود.
اثر روی ماهیچه‌های صاف
بسته به نوع گیرنده‌های موجود در اندام‌های مختلف بدن اثرات انقباضی یا انبساطی ایجاد می‌شود مثلا با تحریک گیرنده‌های بتا-۲ و انقباض عضلات شعاعی عنبیه گشادی مردمک روی می‌دهد.
اثرات تنفسی
اپی نفرین از برونکودیلاتورهای قوی است. همچنین می‌تواند اثرات برونکوکانستریکتور ناشی از بیماری‌ها (مانند آسم) و یا داروها را با تحریک گیرنده‌های بتا-۲ و انبساط عضلات مجاری تنفسی به خوبی رفع کند.
دستگاه عصبی مرکزی
به علت عدم ورود اپی‌نفرین به دستگاه عصبی مرکزی اثرات عصبی قابل توجهی ندارد ولی علایم عصبی همچون سردرد، احساس ناآرامی، لرزش را ایجاد می‌کند که بیشتر ناشی از اثرات سوماتیک اپی‌نفرین بر قلب و گردش خون و عضلات است تا اثر بر اعصاب.
اثرات متابولیک
اپی‌نفرین باعث افزایش قند و لاکتات خون می‌شود. اپی‌نفرین باعث مهار انسولین و تحریک گلوکاگون می‌شود. همچنین اپی‌نفرین باعث افزایش آزاد شدن اسیدهای چرب آزاد از آدیپوسیتها و تجزیه تری گلیسریدها می‌شود.
عوارض و سمیت
اپی‌نفرین می‌تواند عوارضی همچون سردرد، ناآرامی، ترمور، تپش قلب ایجاد کند. این عوارض با استراحت و دراز کشیدن بهبود می‌یابند. عوارض جدی‌تر شامل خونریزی مغزی به علت افزایش سریع فشار خون و آریتمی‌های قلبی است. درد قلب ممکن است در بیماران با مشکلات عروق کرونری ایجاد شود. مصرف آن در افرادی که داروهای بلاک‌کننده گیرنده بتای غیر انتخابی مصرف می‌کنند منع شده‌است چرا که روی گیرنده‌های آلفا به تنهایی منجر بهخونریزی مغزی می‌تواند شود.
آمپول ۱ میلی‌گرمی اپی‌نفرین
مصرف بالینی
مصرف این دارو با توجه به رسپتورهای آن در قلب و عروق و مجاری هوایی است. سابقا شایعترین مصرف آن در بیماران دچار برونکواسپاسم بود اما امروزه با وجود آگونیستهای انتخابی بتا-۲ دیگر کمتر از اپی‌نفرین استفاده می‌شود. کاربرد مهم اپی‌نفرین در واکنشهای آنافیلاکسی است که اثر سریعش در درمان این موقعیتها موثر است. همچنین از اپی‌نفرین به علت اثر منقبض کننده عروقی در بی حس کننده‌های موضعی برای افزایش اثر بی‌حسی استفاده می‌شود. اثرات قلبی اپی‌نفرین در بازگرداندن ریتم قلب در افراد دچار ایست قلبی به کار می‌آید. از اپی‌نفرین همچنین در بندآوردن خونریزی‌های مخاطی استفاده می‌شود (اولسر پپتیک در آندوسکوپی یا زخمهای دهان)
